retirement citizens आजच्या धकाधकीच्या जीवनात, आपण सध्याच्या गरजा पूर्ण करण्यात इतके व्यस्त असतो की भविष्यातील आर्थिक सुरक्षिततेकडे दुर्लक्ष करतो. परंतु वृद्धापकाळात आर्थिक स्थिरता असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. याच उद्देशाने भारत सरकारने राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS) सुरू केली आहे. या लेखात आपण NPS बद्दल सविस्तर माहिती घेऊ आणि ती कशी आपल्या निवृत्तीनंतरच्या काळात आर्थिक सुरक्षा प्रदान करू शकते हे समजून घेऊ.
NPS म्हणजे काय?
राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS) ही भारत सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे, जी देशातील नागरिकांना त्यांच्या निवृत्तीनंतरच्या काळासाठी आर्थिक सुरक्षा प्रदान करण्याच्या उद्देशाने तयार करण्यात आली आहे. ही योजना मूळत: 1 जानेवारी 2004 रोजी केवळ सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी सुरू करण्यात आली होती. परंतु, त्यानंतर 1 मे 2009 पासून ती सर्व भारतीय नागरिकांसाठी खुली करण्यात आली.
NPS ही एक बाजारावर आधारित पेन्शन योजना आहे. याचा अर्थ असा की या योजनेत गुंतवलेल्या पैशांचा परतावा बाजाराच्या कामगिरीवर अवलंबून असतो. ही योजना सहभागींना त्यांच्या निवृत्तीसाठी नियमितपणे बचत करण्यास प्रोत्साहित करते आणि त्यांना दीर्घकालीन संपत्ती निर्मितीसाठी एक व्यासपीठ प्रदान करते.
NPS मधील खाती प्रकार
NPS मध्ये दोन प्रकारची खाती आहेत:
हे पण वाचा:
पीएम किसान योजनेच्या याद्या जाहीर! निवडणुकीपूर्वी शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा PM Kisan Yojana
- टियर 1 खाते: हे मूलभूत NPS खाते आहे. कोणतीही व्यक्ती हे खाते उघडू शकते. या खात्यात जमा केलेली रक्कम कर कपातीस पात्र असते आणि निवृत्तीपर्यंत ती काढता येत नाही.
- टियर 2 खाते: हे एक ऐच्छिक बचत खाते आहे जे फक्त टियर 1 खाते असलेल्या व्यक्तींसाठीच उपलब्ध आहे. या खात्यातून पैसे कधीही काढता येतात आणि त्यावर कोणतीही कर सवलत नाही.
NPS ची कार्यपद्धती
NPS मध्ये सहभागी होण्यासाठी, व्यक्तीला प्रथम एक खाते उघडावे लागते. त्यानंतर, ते नियमितपणे या खात्यात योगदान देऊ शकतात. हे योगदान विविध मालमत्ता वर्गांमध्ये गुंतवले जाते, जसे की इक्विटी, कॉर्पोरेट बाँड्स, सरकारी सिक्युरिटीज इत्यादी.
सहभागी 60 वर्षांचे झाल्यानंतर, त्यांना त्यांच्या NPS खात्यातील एकूण रकमेपैकी 60% रक्कम एकरकमी काढण्याची परवानगी आहे. उर्वरित 40% रक्कम वार्षिकीमध्ये गुंतवली जाते, जी त्यांना नियमित पेन्शनच्या स्वरूपात मिळते.
NPS चे फायदे
- कर लाभ: NPS मध्ये केलेल्या गुंतवणुकीवर आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत कर सवलत मिळते. त्याचप्रमाणे, कलम 80CCD(1B) अंतर्गत अतिरिक्त ₹50,000 पर्यंतच्या गुंतवणुकीवर कर सवलत उपलब्ध आहे.
- लवचिक गुंतवणूक: NPS सहभागींना त्यांच्या गुंतवणुकीचे पोर्टफोलिओ स्वतः निवडण्याची संधी देते. ते इक्विटी, कॉर्पोरेट बाँड्स आणि सरकारी सिक्युरिटीज यांमधील गुंतवणुकीचे प्रमाण ठरवू शकतात.
- कमी खर्च: NPS मध्ये व्यवस्थापन शुल्क अत्यंत कमी आहे, जे गुंतवणूकदारांना जास्तीत जास्त परतावा मिळवून देण्यास मदत करते.
- पारदर्शकता: NPS पूर्णपणे ऑनलाइन व्यवस्था आहे, ज्यामुळे सहभागींना त्यांच्या खात्याचे व्यवस्थापन आणि देखरेख करणे सोपे जाते.
- पोर्टेबिलिटी: NPS खाते एका नोकरीतून दुसऱ्या नोकरीत किंवा एका शहरातून दुसऱ्या शहरात सहजपणे हस्तांतरित करता येते.
NPS मध्ये गुंतवणूक कशी करावी?
NPS मध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी, व्यक्तीला प्रथम एक परमनंट रिटायरमेंट अकाउंट नंबर (PRAN) मिळवावा लागतो. हे खाते बँका, पोस्ट ऑफिस किंवा ऑनलाइन पोर्टलद्वारे उघडता येते. खाते उघडल्यानंतर, सहभागी नियमितपणे त्यात योगदान देऊ शकतात.
उदाहरणार्थ, जर एखादी व्यक्ती वयाच्या 35 व्या वर्षी NPS मध्ये गुंतवणूक सुरू करते आणि दरमहा ₹15,000 गुंतवते, तर 60 वर्षांच्या वयापर्यंत (25 वर्षांच्या कालावधीत) त्यांची एकूण गुंतवणूक ₹45,00,000 होईल. 10% वार्षिक परताव्याच्या दराने, त्यांच्या खात्यात 60 वर्षांच्या वयापर्यंत ₹1,55,68,356 इतकी रक्कम जमा होईल.
यातील 60% रक्कम (₹93,41,013) ते एकरकमी काढू शकतात, तर उर्वरित 40% (₹62,27,342) वार्षिकीमध्ये गुंतवली जाईल. या वार्षिकीतून त्यांना दरमहा सुमारे ₹50,000 पेक्षा जास्त पेन्शन मिळू शकते.
NPS मधील गुंतवणुकीचे नियोजन
NPS मध्ये यशस्वीपणे गुंतवणूक करण्यासाठी काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवणे आवश्यक आहे:
लवकर सुरुवात करा: जितक्या लवकर तुम्ही NPS मध्ये गुंतवणूक सुरू कराल, तितका जास्त फायदा तुम्हाला मिळेल. चक्रवाढ व्याजाचा फायदा घेण्यासाठी दीर्घकालीन गुंतवणूक महत्त्वाची आहे.
नियमित योगदान द्या: नियमितपणे, शक्यतो दरमहा, NPS मध्ये योगदान देणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे तुमची गुंतवणूक सातत्याने वाढत राहील. असेट अलोकेशन समजून घ्या: तुमच्या वयानुसार आणि जोखीम सहन करण्याच्या क्षमतेनुसार योग्य असेट अलोकेशन निवडा. तरुण वयात जास्त इक्विटी एक्सपोजर घेणे फायदेशीर ठरू शकते, तर वय वाढत जाताना सुरक्षित गुंतवणुकीकडे वळणे योग्य ठरते.
नियमित आढावा घ्या: तुमच्या NPS खात्याचा नियमितपणे आढावा घ्या आणि आवश्यकतेनुसार तुमचे असेट अलोकेशन समायोजित करा. कर लाभांचा पूर्ण वापर करा: NPS वरील कर सवलतींचा पूर्ण फायदा घेण्याचा प्रयत्न करा. यामुळे तुमची एकूण कर देयता कमी होईल आणि गुंतवणुकीसाठी अधिक रक्कम उपलब्ध होईल.
राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS) ही भारतीयांसाठी निवृत्तीनंतरच्या काळासाठी बचत करण्याची एक उत्कृष्ट संधी आहे. ती कर लाभ, लवचिक गुंतवणूक पर्याय आणि कमी खर्च या गुणांमुळे आकर्षक ठरते. तथापि, कोणत्याही आर्थिक निर्णयाप्रमाणे, NPS मध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी स्वतःच्या आर्थिक परिस्थितीचा आणि भविष्यातील गरजांचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे.
