RBI major update सोशल मीडियावर अलीकडे एक बातमी वेगाने व्हायरल होत आहे, ज्यामध्ये असे म्हटले जात आहे की तारा (*) चिन्ह असलेल्या ५०० रुपयांच्या नोटा चालणार नाहीत. अशा नोटांच्या वैधतेबद्दल लोकांच्या चिंता दूर करताना भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (आरबीआय) स्पष्ट केले आहे की हे चलनी नोट इतर कोणत्याही कायदेशीर बँक नोटांप्रमाणेच आहेत.
व्हायरल संदेशाचे स्वरूप
गेल्या काही दिवसांपासून * चिन्ह असलेल्या या ५०० रुपयांच्या नोटा बाजारात चलनात येऊ लागल्या आहेत. असे एक नोट इंडसइंड बँकेने परत केले आहे, हे बनावट नोट आहे, असे या व्हायरल संदेशात म्हटले आहे. तसेच बाजारात बनावट नोटा घेऊन फिरणाऱ्या फेरीवाल्यांच्या संख्येत वाढ झाली असल्याचेही यात नमूद केले आहे.
आरबीआयचे स्पष्टीकरण
आरबीआयने स्पष्ट केले आहे की हे चिन्ह (तारा) बँकनोटच्या क्रमांक पॅनेलमध्ये छापले जाते. याचा वापर क्रमवार क्रमांकित बँकनोटांच्या १०० च्या गठ्ठ्यात दोषपूर्ण छपाई असलेल्या नोटांच्या बदल्यात केला जातो. म्हणजेच, हे चिन्ह असलेली नोट वैध आहे आणि त्याचा स्वीकार केला जावा.
पीआयबी फॅक्ट चेकचे निवेदन
प्रेस इन्फॉर्मेशन ब्युरो (पीआयबी) फॅक्ट चेकने देखील ट्विटरवर या संदर्भात माहिती दिली आहे. त्यांनी म्हटले आहे, “तुमच्याकडे देखील तारा चिन्ह () असलेली नोट आहे का? ती बनावट असण्याची शंका आहे का? काळजी करू नका! अशा नोटा बनावट असल्याचे सांगणारे संदेश खोटे आहेत. आरबीआयने डिसेंबर २०१६ पासून नवीन ₹५०० बँक नोटांमध्ये तारा चिन्हाचा () वापर सुरू केला होता.”
तारा चिन्हाचा वापर का केला जातो?
आरबीआयच्या म्हणण्यानुसार, तारा चिन्ह अशा नोटेवर लावले जाते, जी चुकीच्या पद्धतीने छापली गेली असेल किंवा काही कारणास्तव वापरण्यायोग्य राहिली नसेल अशा नोटेच्या जागी बदलली जाते. क्रमांक (सीरियल नंबर) असलेल्या नोटांच्या गठ्ठ्यात चुकीच्या पद्धतीने छापलेल्या नोटेच्या बदल्यात तारा चिन्ह असलेली नोट जारी केली जाते.
२००६ पासून वापरात
१. तारा चिन्ह असलेल्या नोटांचा वापर २००६ पासून सुरू करण्यात आला. २. याचा उद्देश नोट छपाईची प्रक्रिया सुलभ करणे आणि त्याची किंमत कमी करणे हा होता. ३. यापूर्वी रिझर्व्ह बँक चुकीच्या पद्धतीने छापल्या गेलेल्या नोटेला त्याच क्रमांकाच्या योग्य नोटेने बदलत असे. ४. तथापि, नवीन नोट छापून येईपर्यंत संपूर्ण बॅच वेगळा ठेवावा लागत असे, ज्यामुळे खर्च आणि वेळ दोन्ही वाढत असत. ५. याच कारणास्तव तारा चिन्हाची पद्धत लागू करण्यात आली, ज्यामुळे खराब झालेल्या नोटेला त्वरित बदलता येऊ शकते.
हे पण वाचा:
पीएम किसान योजनेच्या याद्या जाहीर! निवडणुकीपूर्वी शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा PM Kisan Yojana
तारा चिन्ह असलेल्या नोटांचे महत्त्व
तारा चिन्ह असलेल्या नोटा भारतीय अर्थव्यवस्थेत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. या नोटा केवळ दोषपूर्ण नोटांच्या बदल्यात जारी केल्या जात नाहीत, तर त्या चलनी नोटांच्या गुणवत्तेचे नियंत्रण राखण्यासाठी देखील महत्त्वाच्या आहेत. या प्रणालीमुळे आरबीआय चलनातील नोटांची गुणवत्ता सुधारू शकते आणि बनावट नोटांच्या प्रसाराला रोखू शकते.
तारा चिन्ह असलेल्या नोटांची वैशिष्ट्ये
१. तारा चिन्ह नोटेच्या क्रमांकाच्या डाव्या बाजूला छापले जाते. २. या नोटांचा क्रमांक इतर नोटांपेक्षा वेगळा असतो, परंतु त्यांची मूल्यवत्ता समान असते. ३. तारा चिन्ह असलेल्या नोटा सामान्यतः नवीन असतात आणि त्यांची छपाई गुणवत्ता उत्कृष्ट असते. ४. या नोटा विशेष प्रकारच्या शाईने छापल्या जातात, जी त्यांना अधिक टिकाऊ बनवते.
तारा चिन्ह असलेल्या नोटांबद्दल गैरसमज
तारा चिन्ह असलेल्या नोटांबद्दल अनेक गैरसमज पसरले आहेत, जे पुढीलप्रमाणे:
१. गैरसमज: तारा चिन्ह असलेल्या नोटा बनावट आहेत. सत्य: या नोटा पूर्णपणे वैध आहेत आणि आरबीआयने जारी केल्या आहेत.
२. गैरसमज: तारा चिन्ह असलेल्या नोटा लवकरच चलनातून बाहेर काढल्या जातील. सत्य: या नोटा इतर नोटांप्रमाणेच चलनात राहतील.
३. गैरसमज: तारा चिन्ह असलेल्या नोटा कमी मूल्याच्या आहेत. सत्य: या नोटांचे मूल्य इतर समान मूल्याच्या नोटांइतकेच आहे.
४. गैरसमज: तारा चिन्ह असलेल्या नोटा फक्त विशिष्ट बँकांमध्येच स्वीकारल्या जातात. सत्य: या नोटा सर्व बँका आणि व्यावसायिक आस्थापनांमध्ये स्वीकारल्या जातात.
नागरिकांसाठी सूचना
१. तारा चिन्ह असलेल्या नोटा स्वीकारण्यास कचरू नका. त्या पूर्णपणे वैध आहेत. २. अशा नोटांबद्दल पसरवल्या जाणाऱ्या अफवांवर विश्वास ठेवू नका. ३. शंका असल्यास, आरबीआयच्या अधिकृत वेबसाइटवरून किंवा बँक शाखेतून माहिती घ्या. ४. बनावट नोटांपासून सावध राहा. नोटांच्या सुरक्षा वैशिष्ट्यांबद्दल जागरूक राहा. ५. संशयास्पद नोटा आढळल्यास, त्वरित स्थानिक पोलिसांना किंवा बँक अधिकाऱ्यांना कळवा.
तारा चिन्ह असलेल्या नोटांबद्दल पसरलेले गैरसमज आणि अफवा निराधार आहेत. आरबीआयने स्पष्टपणे सांगितले आहे की या नोटा पूर्णपणे वैध आहेत आणि त्यांचा स्वीकार केला जावा. या प्रणालीमुळे चलनी नोटांची गुणवत्ता सुधारते आणि बनावट नोटांचा प्रसार रोखण्यास मदत होते.
