CIBIL score low? आधुनिक आर्थिक जगात क्रेडिट कार्ड हे एक अत्यंत लोकप्रिय आणि सोयीस्कर साधन बनले आहे. मात्र, या सुविधेचा योग्य वापर न केल्यास ते एक दुधारी तलवार ठरू शकते. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या आकडेवारीनुसार, 2023 पर्यंत क्रेडिट कार्डवरील थकबाकीदारांची संख्या 4072 कोटी रुपयांपर्यंत पोहोचली होती. ही आकडेवारी क्रेडिट कार्डच्या अयोग्य वापरामुळे निर्माण होणाऱ्या आर्थिक समस्यांचे गांभीर्य दर्शवते. या लेखात आपण क्रेडिट कार्डच्या वापराबद्दल सविस्तर चर्चा करणार आहोत, त्याचे फायदे, धोके आणि जबाबदार वापराचे महत्त्व यावर प्रकाश टाकणार आहोत.
क्रेडिट कार्डचे फायदे:
क्रेडिट कार्ड हे आर्थिक व्यवहारांसाठी एक अत्यंत सोयीस्कर साधन आहे. त्याचे काही प्रमुख फायदे पुढीलप्रमाणे:
हे पण वाचा:
लाडकी बहीण योजनेच्या 10 लाख महिलांच्या खात्यात या दिवशी 9000 हजार रुपये जमा women of Ladaki Bahin
- तात्काळ क्रेडिट उपलब्धता: क्रेडिट कार्डामुळे आपल्याला तात्काळ आर्थिक मदत मिळू शकते. अनपेक्षित खर्च किंवा आणीबाणीच्या परिस्थितीत हे विशेषतः उपयुक्त ठरते.
- सुरक्षित व्यवहार: रोख रक्कम बाळगण्याऐवजी क्रेडिट कार्डचा वापर करणे अधिक सुरक्षित असते. चोरी किंवा गहाळ झाल्यास कार्ड ब्लॉक करता येते.
- ऑनलाइन खरेदीची सुविधा: इंटरनेटवरील खरेदीसाठी क्रेडिट कार्ड अत्यंत सोयीस्कर आहे. जगभरातील विक्रेत्यांकडून खरेदी करणे शक्य होते.
- रिवॉर्ड पॉइंट्स आणि कॅशबॅक: बऱ्याच क्रेडिट कार्ड्स खरेदीवर रिवॉर्ड पॉइंट्स किंवा कॅशबॅक देतात, ज्यामुळे पैसे वाचवता येतात.
- EMI सुविधा: मोठ्या खरेदीसाठी EMI सुविधा उपलब्ध असते, ज्यामुळे एकरकमी मोठी रक्कम देण्याऐवजी हप्त्यांमध्ये पैसे देता येतात.
क्रेडिट कार्डचे धोके:
मात्र, क्रेडिट कार्डच्या अयोग्य वापरामुळे गंभीर आर्थिक समस्या निर्माण होऊ शकतात:
- उच्च व्याजदर: क्रेडिट कार्डवरील व्याजदर साधारणपणे इतर कर्जांपेक्षा खूप जास्त असतात. थकबाकी वेळेत न भरल्यास हे व्याज झपाट्याने वाढू शकते.
- कर्जाचे दुष्टचक्र: केवळ किमान देय रक्कम भरून उर्वरित रक्कम पुढे ढकलल्यास, व्याजाची रक्कम वाढत जाते आणि कर्जाच्या दुष्टचक्रात अडकण्याची शक्यता वाढते.
- क्रेडिट स्कोअरवर नकारात्मक परिणाम: वेळेत पेमेंट न केल्यास किंवा क्रेडिट लिमिटचा जास्त वापर केल्यास CIBIL स्कोअर कमी होऊ शकतो.
- अनावश्यक खर्च: क्रेडिट कार्डमुळे अनावश्यक खर्च करण्याची प्रवृत्ती वाढू शकते, ज्यामुळे आर्थिक नियोजन बिघडू शकते.
- गुंतागुंतीचे नियम आणि शुल्क: बऱ्याच क्रेडिट कार्ड्सच्या अटी आणि शर्ती गुंतागुंतीच्या असतात. वार्षिक शुल्क, विलंब शुल्क, व्यवहार शुल्क यांमुळे अतिरिक्त खर्च वाढू शकतो.
जबाबदार क्रेडिट कार्ड वापराचे महत्त्व:
क्रेडिट कार्डचा जबाबदारीने वापर करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यासाठी काही महत्त्वाच्या सूचना:
- पूर्ण रक्कम वेळेत भरा: शक्य असेल तेव्हा संपूर्ण देय रक्कम वेळेत भरा. यामुळे व्याज टाळता येईल आणि क्रेडिट स्कोअर चांगला राहील.
- क्रेडिट लिमिटचा 30% पेक्षा कमी वापर करा: तुमच्या क्रेडिट लिमिटच्या 30% पेक्षा कमी रकमेचा वापर करण्याचा प्रयत्न करा. यामुळे तुमचा क्रेडिट स्कोअर चांगला राहील.
- अनावश्यक खर्च टाळा: क्रेडिट कार्ड केवळ गरजेच्या वेळीच वापरा. अनावश्यक खरेदी टाळा.
- एकापेक्षा जास्त कार्ड्स टाळा: अनेक क्रेडिट कार्ड्स वापरणे टाळा. एक किंवा दोन कार्ड्स पुरेसे आहेत.
- नियम आणि शर्ती समजून घ्या: तुमच्या क्रेडिट कार्डच्या सर्व नियम आणि शर्ती काळजीपूर्वक वाचा आणि समजून घ्या.
- स्टेटमेंट नियमित तपासा: दरमहा तुमचे क्रेडिट कार्ड स्टेटमेंट तपासा. यामुळे कोणतीही चूक किंवा अनधिकृत व्यवहार लवकर लक्षात येईल.
- कॅश अॅडव्हान्स टाळा: क्रेडिट कार्डवरून रोख रक्कम काढणे टाळा. यावर खूप जास्त व्याज आकारले जाते.
- EMI सुविधा सावधानतेने वापरा: EMI सुविधा वापरताना व्याजदर आणि इतर शुल्क लक्षात घ्या. केवळ गरजेच्या वस्तूंसाठीच EMI वापरा.
क्रेडिट कार्ड कंपन्यांच्या धोरणांबद्दल जागरूक रहा:
क्रेडिट कार्ड कंपन्या नफा कमावण्यासाठी विविध धोरणे वापरतात. या धोरणांबद्दल जागरूक राहणे महत्त्वाचे आहे:
हे पण वाचा:
महिन्याला 1000 रुपये जमा करा आणि मिळवा 2 वर्षात 10,51,175 रुपये Post Office Fixed Deposit
- प्रारंभिक कमी व्याजदर: बऱ्याच कंपन्या सुरुवातीला कमी व्याजदर देतात, जे नंतर वाढतात. या आकर्षक ऑफर्सवर विश्वास न ठेवता दीर्घकालीन परिणाम लक्षात घ्या.
- क्रेडिट लिमिट वाढवणे: कंपन्या अनेकदा ग्राहकांची क्रेडिट मर्यादा वाढवतात. मात्र, जास्त क्रेडिट मर्यादा म्हणजे जास्त खर्च करण्याचा मोह असू शकतो.
- रिवॉर्ड प्रोग्राम: रिवॉर्ड पॉइंट्स आणि कॅशबॅक आकर्षक वाटतात, परंतु यामुळे अनावश्यक खर्च वाढू शकतो.
- गुंतागुंतीच्या शुल्क रचना: अनेक कंपन्या गुंतागुंतीच्या शुल्क रचना वापरतात, ज्या समजून घेणे कठीण असते. प्रत्येक शुल्काबद्दल माहिती घ्या.
- न्यूनतम देय रक्कम: कंपन्या कमीत कमी देय रक्कम भरण्याची सुविधा देतात, परंतु यामुळे दीर्घकाळात व्याजाचा बोजा वाढतो.
क्रेडिट कार्ड हे एक शक्तिशाली आर्थिक साधन आहे, परंतु त्याचा वापर करताना सावधानता बाळगणे आवश्यक आहे. जबाबदार वापरामुळे क्रेडिट कार्डचे फायदे मिळवता येतील आणि संभाव्य धोके टाळता येतील. आपल्या खर्चावर नियंत्रण ठेवा, वेळेत पूर्ण रक्कम भरा आणि क्रेडिट कार्डच्या नियम व शर्तींचे पालन करा. या सवय लावल्यास क्रेडिट कार्ड तुमच्या आर्थिक जीवनातील एक उपयुक्त साधन बनू शकते.
शेवटी, लक्षात ठेवा की क्रेडिट कार्ड हे कर्ज आहे, स्वतःचे पैसे नाहीत. त्यामुळे नेहमी आपल्या आर्थिक क्षमतेनुसार खर्च करा आणि कर्जाच्या जाळ्यात अडकू नका. आर्थिक साक्षरता आणि शिस्त यांचे महत्त्व समजून घ्या. क्रेडिट कार्डचा वापर करताना डोळसपणे विचार करा आणि दीर्घकालीन आर्थिक स्थिरतेकडे लक्ष द्या.
